Có nên chơi chứng khoán phái sinh không? Đây có phải kênh đầu tư vừa giảm rủi ro mà vẫn có thể tạo ra lợi nhuận hai chiều, dễ dàng hơn cổ phiếu không? Đó là những câu hỏi mà nhiều nhà đầu tư đặt ra khi bắt đầu tìm hiểu về chứng khoán phái sinh.
Để trả lời cho những câu hỏi trên, Sài Gòn Mêkong mời bạn đọc bài viết này để giải đáp tất cả thắc mắc.
Chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở. Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh có thể là hàng hóa hay các công cụ tài chính.
Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán, chuyển giao tài sản cơ sở.Giá giao dịch sẽ được xác định ở thời điểm hiện tại, tuy nhiên thời điểm thực hiện sẽ ở một ngày cụ thể trong tương lai.
Đặc điểm của chứng khoán phái sinh?
- Mỗi chứng khoán phái sinh được thành lập ít nhất một tài sản cơ sở và có giá trị gắn liền với giá trị của phần tài sản đó.
- Chứng khoán phái sinh không xác nhận quyền sở hữu với tài sản cơ sở mà chỉ là sự cam kết về quyền và nghĩa vụ phát sinh trong tương lai giữa hai bên tham gia vào hợp đồng.
- Chứng khoán phái sinh chủ yếu là đầu tư vào sự biến động giá trị của tài sản chứ không phải là sự đầu tư vào một loại tài sản thực tế.
Các loại chứng khoán phái sinh
- Hợp đồng quyền chọn: là thỏa thuận pháp lý trong đó một bên có yêu cầu thực hiện và bên kia có nghĩa vụ phải mua hoặc bán một lượng tài sản cơ sở theo mức giá đã được xác định trước tại hợp đồng trong một khoảng thời gian hoặc tại một thời điểm nhất định trong tương lai.
- Hợp đồng tương lai: là dạng hợp đồng kỳ hạn đã được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch tại thị trường tập trung.
- Hợp đồng kỳ hạn: là thỏa thuận pháp lý giữa hai bên tham gia về việc mua và bán một loại tài sản tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước tại ngày thực hiện giao dịch.
- Hợp đồng hoán đổi: là một thỏa thuận pháp lý trong đó hai bên cam kết hoán đổi dòng tiền của một công cụ tài chính của một bên với dòng tiền của công cụ tài chính của một bên còn lại trong một khoảng thời gian nhất định.
Tại thị trường Việt Nam hiện mới cho phép giao dịch hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu (Tài sản cơ sở là chỉ số VN30) và trái phiếu chính phủ (tài sản cơ sở là TPCP kỳ hạn 5 năm/kỳ hạn 10 năm). Việc giao dịch hợp đồng tương lai diễn ra tương tự so với giao dịch cổ phiếu. Các hợp đồng tương lai sẽ có bảng giá riêng biệt, nhà đầu tư dựa trên kỳ vọng của mình vào xu hướng của chỉ số có thể đặt lệnh và khớp lệnh để tham gia vào hợp đồng tương lai. Tương tự cổ phiếu, nhà đầu tư kỳ vọng chỉ số tăng sẽ mua hợp đồng tương lai chỉ số, nhà đầu tư kỳ vọng chỉ số giảm sẽ bán hợp đồng tương lai chỉ số. Một điểm khác biệt là các hợp đồng tương lai sẽ đáo hạn, do đó nhà đầu tư khi tham gia giao dịch cần lưu ý chọn hợp đồng có tháng đáo hạn phù hợp.
Ưu điểm và rủi ro của chứng khoán phái sinh
Chứng khoán phái sinh đang khá thu hút các nhà đầu tư hiện nay, bởi những ưu điểm: hạn chế biến động giá, giao dịch linh hoạt, tính thanh khoản cao, số lượng phát hành và niêm yết không bị giới hạn, bán chứng khoán ngay cả khi không có tài sản cơ sở, lợi thế đòn bẩy tài chính,…. Vì có nhiều cơ hội hấp dẫn nên chứng khoán phái sinh cũng tồn tại nhiều vấn đề tiềm ẩn như: rủi ro trong chiến lược đầu cơ, hay yêu cầu phải ký quỹ bổ sung và vì sử dụng đòn bẩy gấp 5, 10, 20 lần nên khả năng sau vài nhịp thị trường bạn hoàn toàn có khả năng mất trắng vốn. Chưa kể là con có rủi ro về kênh đầu tư không an toàn, sàn giao dịch lừa đảo luôn hiện hữu rất nhiều.
Vậy có nên chơi chứng khoán phái sinh?
Việc đầu tư chứng khoán phái sinh như là một con dao hai lưỡi nên chúng tôi sẽ chia câu trả lời này thành hai phần:
Nên đầu tư chứng khoán:
- Thứ nhất, hãy tìm hiểu kỹ về công ty niêm yết (10-30 công ty) và đầu tư chứng khoán cơ sở trước.
- Thứ hai, chứng khoán phái sinh, chứng quyền là công cụ phòng ngừa giảm lỗ cho chứng khoán cơ sở, tỷ lệ đòn bẩy cao sẽ hấp dẫn khi chiều thuận, nhưng cũng sẽ là máy cắt khi chiều nghịch và làm người đầu tư mất 75% vốn chỉ sau 2-5 phiên đảo chiều.
Vì thế bạn chỉ nên đầu tư khi bạn là người am hiểu, có kiến thức và kỹ năng trong chuyên môn này vì chứng khoán phái sinh có tỷ lệ đòn bẩy cao, khoảng 6 lần, do đó nhà đầu tư khi tham gia cần nắm vững kiến thức cũng như chuẩn bị tâm lý để tránh mua, bán quá nhiều trong ngày theo biến động giá và dẫn đến thua lỗ. Khi giao dịch phái sinh, nhà đầu tư chỉ ký quỹ một phần nên nếu trong phiên giá biến động ngược chiều với kỳ vọng thì nhà đầu tư cần phải bổ sung tiền ngay để tránh bị đóng bớt hợp đồng đang nắm giữ để đưa tài khoản về mức an toàn.
Không nên đầu tư đối với trường hợp nghĩ rằng tham gia phái sinh với mục tiêu sinh lời. Vì thật ra chứng khoán phái sinh không hề đơn giản như bạn nghĩ. Nếu bạn là nhà đầu tư mới tham gia, chưa có nhiều kinh nghiệm thì bạn hãy sẵn sàng chuẩn bị tâm lý vì bạn có thể lãi vài chục triệu trong hai, ba phiên liên tiếp, nhưng chỉ cần một phiên đi sai, bạn sẽ bay sạch số tiền kiếm được. Theo như một người từng tham gia đầu tư chứng khoán phái sinh chia sẻ “Nếu bạn không có nguồn tin từ “lái” phái sinh thì tôi khuyên tốt nhất đừng nên tham gia. Kể cả khi bạn có nguồn tin, cũng rất khó chơi vì thị trường có nhiều “đội lái”, đội này dập đội kia và nhà đầu cơ ở giữa sẽ phải tắm máu”.
Trên đây là câu trả cho câu hỏi có nên chơi chứng khoán phái sinh hay không? Chứng khoán phái sinh quả thật là một đầu tư vừa tiềm ẩn nhiều cơ hội và rủi ro. Chính vì vậy, bạn có thể tham khảo và lựa chọn cho mình câu trả lời đúng đắn nhất là có nên đầu tư chứng khoán phái sinh không? Chúc bạn tìm được hướng đi đúng đắn cho mình!